سموم شیمیایی و تاثیر آن بر انسان و محیط زیست

انواع حالت‌های سموم

سموم شیمیایی در سه حالت جامد، مایع و گاز تولید می‌شوند.
میزان سمیت، ترکیبات شیمیایی و نحوه تأثیرگذاری آن‌ها با یکدیگر متفاوت است.
به همین دلیل، حتی مقدار بسیار کمی از سم — چه از طریق خوردن، تماس پوستی یا استنشاق بخارات — می‌تواند وارد بدن شده و ارگان‌های حیاتی مانند کبد، کلیه، ریه و سیستم عصبی را تحت تأثیر قرار دهد.

در صورت تماس مکرر یا طولانی‌مدت با سموم، ممکن است عوارضی مانند ناراحتی‌های تنفسی، مشکلات عصبی، بیماری‌های مزمن و حتی مرگ رخ دهد.

افزایش آفات در فصول گرم سال

در فصل‌هایی مانند تابستان، به علت افزایش دما و تغییر شرایط آب‌و‌هوایی، جمعیت موجودات موذی از جمله:
موش‌ها، مورچه‌ها، ساس، کنه، پشه، سوسک و سایر حشرات
افزایش می‌یابد. این حشرات می‌توانند با گزش بدن انسان باعث خارش، سوزش، التهاب و عفونت پوستی شوند.

به همین دلیل، دانشمندان شیمی با تلاش فراوان موفق به تولید سموم بهداشتی و ایمن‌تر شده‌اند که ضمن اثرگذاری بر بدن حشرات، کمترین آسیب ممکن را به انسان و محیط زیست وارد می‌کنند.

تاثیر سموم شیمیایی بر بدن انسان

سموم بهداشتی در بدن انسان با تغییر در فعالیت‌های طبیعی فیزیولوژیکی عمل می‌کنند.
برای مثال، برخی از حشره‌کش‌ها مانند مالاتیون (Malathion) باعث افزایش تعریق و تپش قلب می‌شوند.
این واکنش‌ها در نتیجه‌ی تأثیر مستقیم ترکیبات شیمیایی بر سیستم عصبی و آنزیم‌های حیاتی بدن رخ می‌دهد.

بسته به نوع سم و مکانیسم بیوشیمیایی آن، ممکن است این اثرات:

• بر کل بدن تأثیر گسترده بگذارند، یا

• تنها باعث تغییر در فعالیت‌های یک بخش خاص مانند دستگاه تنفسی یا پوستی شوند.

انتخاب درست در مبارزه با آفات

پیش از خرید یا استفاده از هر نوع سم، باید توجه داشت که اولین اقدام در مقابله با حشرات، استفاده از روش‌های پیشگیرانه و خانگی است.
اما در صورتی که جمعیت آفات زیاد باشد و روش‌های طبیعی مؤثر واقع نشوند، می‌توان با رعایت اصول ایمنی از محصولات استاندارد و مجاز استفاده کرد.

در سال‌های اخیر، به علت اثرات مخرب سموم شیمیایی بر محیط زیست و ایجاد گونه‌های مقاوم‌تر از آفات و حشرات، گرایش جهانی به سمت حشره‌کش‌های گیاهی و ارگانیک افزایش یافته است.

نکات مهم در سمپاشی آپارتمان‌ها

اگر در ساختمان‌های چندواحدی زندگی می‌کنید و با آفات به‌ویژه سوسک‌ها و مورچه‌ها روبه‌رو هستید، توجه به نکات زیر ضروری است:

1. سمپاشی باید به‌صورت همزمان در تمام واحدها انجام شود تا از مهاجرت حشرات به طبقات دیگر جلوگیری شود.

2. حتماً از شرکت‌های تخصصی سم‌پاشی کمک بگیرید تا نوع سم و مقدار مصرفی به‌درستی انتخاب شود.

3. محل‌های پرخطر مانند درزهای کابینت‌ها، لای دیوارها، اطراف چاه و کف آشپزخانه را با دقت سمپاشی کنید.

4. هنگام استفاده از اسپری حشره‌کش، سه تا چهار پاف کافی است؛ سپس فوراً محیط را ترک کنید.

5. استنشاق بخارات سموم بسیار خطرناک است و می‌تواند موجب علائمی مانند تنگی نفس، خارش و التهاب پوستی شود.

6. پس از سمپاشی، حداقل ۱۰ تا ۱۵ دقیقه وارد محیط نشوید تا ذرات سم ته‌نشین شوند.

7. ماندگاری هر سم متفاوت است و برخی ترکیبات تا مدت‌ها در محیط باقی می‌مانند؛ بنابراین پس از سمپاشی، سطوح را تمیز و تهویه مناسب برقرار کنید.

8. اگر در خانه کودک یا حیوان خانگی دارید، در زمان سمپاشی آن‌ها را از محیط خارج کنید و پس از اطمینان از پاک شدن کامل سموم، اجازه ورود بدهید.

جمع‌بندی

سموم شیمیایی در کنترل آفات و حفظ سلامت محیط زندگی نقش مهمی دارند، اما استفاده ناآگاهانه از آن‌ها می‌تواند خطرات جبران‌ناپذیری برای انسان، حیوانات و طبیعت ایجاد کند.
با آگاهی از نحوه‌ی عملکرد و رعایت اصول ایمنی، می‌توان از این مواد به‌درستی استفاده کرده و در عین حال سلامتی و محیط زیست را حفظ نمود.